Σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρές βλάβες στην υγεία ενός παιδιού, που μπορεί να οδηγήσουν σε κάποια μορφή αναπηρίας, γίνονται αμέσως αντιληπτές, σε άλλες όμως η εκδήλωσης της βλάβης μπορεί να καθυστερήσει αρκετά και η διάγνωση να γίνει και αυτή καθυστερημένα με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος για το παιδί. Έτσι καθίσταται σαφές ότι όσο νωρίτερα γίνει αντιληπτό το πρόβλημα τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η αντιμετώπισή του. Δυστυχώς κάποιες ασθένειες , όπως π.χ. η εγκεφαλική παράλυση ενώ δεν είναι θανατηφόρες δεν μπορούν και να θεραπευτούν. Όμως η κατάσταση του παιδιού είναι δυνατόν να βελτιωθεί με την εφαρμογή πρώιμων και κατάλληλων παρεμβατικών προγραμμάτων. Ως πρώιμη παρέμβαση ορίζονται όλες οι μορφές παιδοκεντρικών δραστηριοτήτων εξάσκησης και εκπαίδευσης καθώς και δραστηριοτήτων που αφορούν στην καθοδήγηση των γονέων αμέσως μετά τον προσδιορισμό της κατάστασης των παιδιών.
Η πρώιμη παρέμβαση απευθύνεται στο ίδιο το παιδί, στους γονείς, καθώς και σε ολόκληρη την οικογένεια και στο ευρύτερο περιβάλλον.
Υπάρχει αναγκαιότητα να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί σε μεθόδους πρώιμης ανίχνευσης και πρώιμης παρέμβασης και να βοηθήσουν έτσι αποτελεσματικά τα παιδιά της τάξης τους. Στην εργασία αυτή θα αναφερθούμε στη διαδικασία που μπορεί να ακολουθεί ένας εκπαιδευτικός. Ιδιαίτερα θα αναφερθούμε στη μέθοδο και στα σημεία παρατήρησης παιδιών προσχολικής ηλικίας. Επίσης θα περιγράψουμε τις σύγχρονες τάσεις που υπάρχουν διεθνώς σχετικά με την πρώιμη παρέμβαση και την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας και θα προτείνουμε μεθόδους που εμείς θεωρούμε κατάλληλες με την ελπίδα να γίνουμε αποτελεσματικοί στο έργο μας.
Λειτουργίες και δεξιότητες απαραίτητες για την κατάκτηση της γραφής
Για να θεωρηθεί ένα παιδί έτοιμο να μάθει να γράφει, πρέπει να έχει αναπτύξει ορισμένες λειτουργίες και δεξιότητες όπως:
• Τη συμβολική λειτουργία. Επειδή η γραφή είναι ένας κώδικας και εκφράζεται με συγκεκριμένα σύμβολα, η ανάπτυξη της συμβολικής λειτουργίας είναι απαραίτητη. Το παιδί χρησιμοποιεί δικά του σύμβολα για να αποτυπώσει τις σκέψεις του. Το να ονομάζει αυτό που σχεδίασε ή το να προαναγγέλλει ότι θα σχεδιάσει κάτι συγκεκριμένο θεωρείται ως ένδειξη ανάπτυξης της συμβολικής λειτουργίας.
• Την οικοδόμηση και οργάνωση της εικόνας του σώματος.
• Την οπτική οξύτητα, την οπτική αντίληψη και την οπτική μνήμη. Η καλή λειτουργία της όρασης, η αντίληψη που έχει το παιδί γι’ αυτό που βλέπει καθώς και η διατήρηση στη μνήμη αυτού που βλέπει για να μπορεί να το αναπαραγάγει, θεωρούνται σημαντικές για την εκμάθηση της γραφής.
• Το συντονισμό ματιού – χεριού. Αν το παιδί δεν έχει αποκτήσει την εικόνα του σώματός του δεν μπορεί να προχωρήσει στη γραφή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζει καλά το σώμα του και τα μέλη του, να μπορεί να τα χρησιμοποιεί σωστά ελέγχοντας την κίνησή τους.
• Τη λεπτή κινητικότητα. Για να γράψει το παιδί πρέπει να κάνει λεπτές και συγκεκριμένες κινήσεις, να κρατάει το μολύβι με συγκεκριμένο τρόπο και απαλά.
• Την αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Η γραφή είναι κίνηση και ρυθμός και συνδέεται αμεσότατα με τις έννοιες του χώρου και του χρόνου.
• Την παγίωση της πλευρίωσης. Είναι σημαντικό να έχει συνειδητοποιήσει το παιδί την επικρατέστερη πλευρά του και να έχει αποφασίσει με ποιο χέρι γράφει.
• Τον προφορικό λόγο. Αν ο προφορικός λόγος δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς δεν μπορεί να γίνει σύνδεσή του με το γραπτό.
• Σημαντικό ρόλο επίσης για την κατάκτηση της γραφής όπως και για τις περισσότερες δεξιότητες, παίζει και το οικογενειακό περιβάλλον το παιδιού, επειδή αποτελεί πρότυπο και επειδή ενθαρρύνει ή αποθαρρύνει τις προσπάθειές του. Αν κάποια από τις παραπάνω δεξιότητες δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά ή δυσλειτουργεί, πιθανότατα το παιδί θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στη γραφή πηγαίνοντας στο Δημοτικό σχολείο.
Προϋποθέσεις για την εκμάθηση της ανάγνωσης
Επειδή ο προφορικός λόγος προηγείται του γραπτού, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανάγνωση βασίζεται και εξαρτάται από την ομιλία. Προβλήματα στον προφορικό λόγο είναι πιθανό να επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και να αποτελούν προπομπό μελλοντικών δυσκολιών στην ανάγνωση.
Τέτοια προβλήματα μπορεί να είναι:
• Καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη
• Περιορισμένο λεξιλόγιο
• Έλλειψη κατανόησης της ομιλίας των άλλων
• Αδυναμία προφορικής έκφρασης.
Ακόμα η ανάγνωση προϋποθέτει:
• Καλό νοητικό επίπεδο
• Σταθερό προσανατολισμό
• Καλή οπτική αντίληψη, εντοπισμό μορφών
• Συγχρονισμό των κινήσεων χεριού – ματιού
• Εσωτερικό λόγο άρθρωσης σε συντονισμό με αναπνευστικές κινήσεις κατά την ανάγνωση με δυνατή φωνή.
• Συγκέντρωση προσοχής.
Τα παιδιά πριν αρχίσουν να διδάσκονται ανάγνωση θα πρέπει να είναι σε θέση:
• Να επαναλάβουν με δικά τους λόγια μια ιστορία που θα ακούσουν ή να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις.
• Να κατανοούν όρους της ανάγνωσης όπως π.χ. πρώτη σελίδα του βιβλίου, πάνω μέρος της σελίδας, εξώφυλλο κ.λπ..
• Να ζευγαρώνουν λέξεις που φαίνονται ίδιες.
• Να δείχνουν γράμμα ή λέξη που τους ζητάμε (τοποθετούμε μπροστά στο παιδί μια καρτέλα με λέξη και μια με γράμμα και λέμε: «δείξε μου μια λέξη» ή «δείξε μου ένα γράμμα»).
• Να βρίσκουν λέξεις που αρχίζουν από το γράμμα που τους δίνουμε (π.χ. «υπάρχει κάτι μέσα στην τάξη μας που αρχίζει από "μ"» ή «ποια φωνούλα ακούς πρώτη όταν λέω "μαμά"».
• Να βρίσκουν τα ομοιοκατάληκτα ζευγαράκια ανάμεσα από αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων που τοποθετούμε μπροστά τους (π.χ τυρί – κερί).
• Να συνθέτουν σε λέξεις, τις συλλαβές που τους λέμε (π.χ. ποια λέξη ακούς όταν λέω νε–ρο, δά-σος κ.λ.π.) Συμπληρωματικά θα αναφέρουμε ορισμένα συμπτώματα, που θεωρούνται ως ενδείξεις μελλοντικών προβλημάτων δυσλεξίας , αν παρατηρηθούν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Το παιδί που είναι ύποπτο για δυσλεξία:
• Δεν έχει σωστό ρυθμό
• Ζωγραφίζει αντικατοπτρικά (ανάποδα ανθρωπάκια ή σπιτάκια).
• Έχει κακή αντίληψη του χώρου και του χρόνου
• Μπορεί να είναι αριστερόχειρας
• Μπορεί να ταλαντεύεται ανάμεσα στο δεξί ή το αριστερό χέρι
• Μπορεί να είναι υπερκινητικό.
• Έχει φτωχό προσληπτικό λόγο.
Μαθησιακές δυσκολίες στις πρωτομαθηματικές έννοιες
Οι δυσκολίες σ’ αυτό που ονομάζουμε σχολικά Μαθηματικά εμφανίζονται κατά τη φοίτηση του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο. Το υπόστρωμά τους όμως μάλλον βρίσκεται στα χρόνια που το παιδί φοιτά στο νηπιαγωγείο και σ’ αυτό μπορούμε να παρέμβουμε.
Για τα μαθηματικά απαιτούνται:
• Η αντίληψη του χώρου
• Η αντίληψη του χρόνου
• Η έννοια της αλληλουχίας
• Η σύγκριση
• Η ταξινόμηση
• Οι συνδυασμοί με άλλες πληροφορίες
• Η αντίληψη "αφηρημένων εννοιών"
• Η μνήμη
• Ο λόγος
• Η ικανότητα των οπτικών παραστάσεων.
Έτσι μερικά από τα προβλήματα παιδιών με μαθηματικές δυσκολίες είναι:
• Δυσκολίες των σχέσεων στο χώρο (π.χ. συγχέουν έννοιες όπως πάνω – κάτω , αρχή – τέλος, δεν τα καταφέρνουν στα puzzles)
• Διαταραχές στην κινητική και οπτική αντίληψη (δεν μπορούν να κατατάξουν τα αντικείμενα και να κατανοήσουν ομάδες αντικειμένων).
• Προβλήματα που συνδέονται με το λόγο (δεν μπορούν να καταλάβουν έννοιες "συν", "πλην", "ίσον", κ.λπ.)
• Φτωχικές έννοιες κατεύθυνσης και χρόνου (χάνονται εύκολα, δεν μπορούν να υπολογίσουν τη διάρκεια μιας δραστηριότητας).
• Προβλήματα μνήμης (δεν μπορούν να ανακαλέσουν τις αριθμητικές πράξεις γρήγορα και αυτόματα.)
• Δυσκολίες συμβολισμού (συγχέουν το "συν" (+) , με το "επι" (Χ) ή τις δύο τελείες της διαίρεσης με τη μια τελεία του πολλαπλασιασμού).
• Ανεπάρκειες στην επίλυση προβλημάτων (κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες)
Εισηγήτρια - Συγγραφέας:
Καραμπατζάκη Ζωή
Καθηγήτρια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου