Son-Rise program......θεραπεία του αυτισμού μέσω παιχνιδιού

H Ομάδα Ειδικού Ενδιαφέροντος για τις Διαταραχές της Ροής της Ομιλίας (ΟΕΕ) του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών – Λογοθεραπευτών σε συνεργασία με την «Πρωτοβουλία Προσώπων που Τραυλίζουν» διοργανώνουν ημερίδα για τον τραυλισμό* με θέμα:

«Τραυλισμός: μία διαταραχή πολλά πρόσωπα»

ΑΘΗΝΑ

Σάββατο 12 Νοεμβρίου,  2011

Αμφιθέατρο Σχολής Μωραΐτη

Ώρες 08:30 – 15:00

           Είσοδος Ελεύθερη             

  (ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ  ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ)

                                                              Για να δείτε το πρόγραμμα της ημερίδας πατήστε εδώ

                                                                 Για να δηλώσετε συμμετοχή στην ημερίδα πατήστε εδώ

Στόχοι της ημερίδας είναι :

• η ενημέρωση για τις νεότερες εξελίξεις σχετικά με τον Τραυλισμό: φορέων ψυχικής υγείας, λογοθεραπευτών και συναφών ειδικοτήτων ψυχικής υγείας, παιδιάτρων, εκπαιδευτικών και σπουδαστών τμημάτων παιδαγωγικών επιστημών και επιστημών του ανθρώπου.
• η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωσή των γονιών παιδιών που τραυλίζουν και των εφήβων - ενηλίκων που τραυλίζουν σχετικά με τον τραυλισμό και τους σύγχρονους τρόπους παρέμβασης.
• η υποστήριξη της «Πρωτοβουλίας των Προσώπων που Τραυλίζουν» για τη δημιουργία πανελλαδικού σωματείου για τον τραυλισμό, κατά τα πρότυπα αντιστοίχων σωματείων του εξωτερικού.

Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ομιλίες σχετικά με τη φύση του τραυλισμού, την αιτιολογία του, την πορεία εξέλιξης αλλά και τους τρόπους παρέμβασης στην προσχολική, σχολική ηλικία και στους ενηλίκους. Πρόσωπα που τραυλίζουν και γονείς παιδιών που έχουν αντιμετωπίσει ή συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τραυλισμό θα παρουσιάσουν την δική τους εμπειρία και θα ενημερώσουν το κοινό για την πρωτοβουλία δημιουργίας οργανωμένου πανελλαδικού σωματείου. Εκτός των  εισηγήσεων ειδικευμένοι θεραπευτές θα απαντήσουν σε ερωτήματα του κοινού στα πλαίσια μιας διαδραστικής συζήτησης.

 Προσκεκλημένος ομιλητής είναι ο κ. Kurt Eggers  καθηγητής στο πανεπιστήμιο Lessius του Βελγίου και υπεύθυνος του προγράμματος European Clinical Specialization in Fluency Disorders.  Μεταξύ των Ελλήνων ομιλητών συμμετέχουν: Ελένη Μητροπούλου, Θεόδωρος Μπαλτάς, Κατερίνα Ντούρου, Ειρήνη Πετράκη, Γιώργος Φούρλας, Νίκος Χριστοδουλίδης, Μιρέλα Χωριανοπούλου.

Η προβολή της ημερίδας θα γίνει (α) ηλεκτρονικά (β) μέσω εντύπων και (γ) μέσω του τύπου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε διάφορα σημεία - πόλεις ανά την Ελλάδα, όπου υπάρχει εκπροσώπηση - δικτύωση μέσω των μελών του συλλόγου που έχουν αναλάβει την διοργάνωσή της.

Η είσοδος στην ημερίδα είναι ελεύθερη  στα πλαίσια της  προσπάθειας συνεισφοράς του  Πανελληνίου  Συλλόγου Λογοπεδικών – Λογοθεραπευτών στην  επιμόρφωση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας και στην ενημέρωση της κοινότητας.

 Την επιστημονική οργάνωση της Ημερίδας υλοποίησε η Ομάδα Ειδικού Ενδιαφέροντος για τις Διαταραχές της Ροής της Ομιλίας (ΟΕΕ) του ΠΣΛ μέλη της οποία είναι: Γιαννακάκη Καλλιόπη, Καλαϊτζίδου Κατερίνα, Μαρούσος Δημήτρης, Μητροπούλου Ελένη, Χριστοδουλίδης Νίκος, Ντούρου Κατερίνα, Χωριανοπούλου Μιρέλα και ο Συντονιστής της ΟΕΕ Φούρλας Γιώργος 

Θα χαρούμε να σας έχουμε κοντά μας στην ημερίδα.

* Ένα στα είκοσι παιδιά προσχολικής ηλικίας (5%) εμφανίζουν για κάποιο χρονικό διάστημα δυσχέρεια στη ροή της ομιλίας. Από αυτά, το 1% (περίπου 100.000 άνθρωποι στην Ελλάδα) θα εδραιώσει έναν μόνιμο τραυλισμό, έναν τραυλισμό ο οποίος τα συνοδεύει σε  όλη τους τη σχολική και ενήλικη ζωή. Ο τραυλισμός εκδηλώνεται λεκτικά κυρίως με κολλήματα, επαναλήψεις συλλαβών, λέξεων και φράσεων, επιμηκύνσεις φθόγγων και ορισμένες φορές με αντανακλαστικές συσπάσεις (τικ) των μυών του προσώπου και του σώματος. Συναισθηματικά ο τραυλισμός εκδηλώνεται με αισθήματα μειονεξίας, ντροπής και απόρριψης, φόβο και αποφυγή της λεκτικής επικοινωνίας. Σε σοβαρές περιπτώσεις οδηγεί  σε σχεδόν πλήρη απομόνωση και σιωπή, ορισμένες φορές και σε ακραίες αντιδράσεις απόγνωσης. Κοινωνικά τα πρόσωπα που τραυλίζουν γίνονται συχνά αντικείμενο κοροϊδίας, απομονώνονται, αποκλείονται από επαγγελματικές θέσεις και ο κοινωνικός τους ρόλος προσδιορίζεται από τη διαταραχή τους και όχι από την αξία του προσώπου τους.

Μαθησιακές δυσκολίες: Πρώιμη ανίχνευση

Τα τελευταία χρόνια οι ιδέες που επικρατούν στο χώρο της Ειδικής Εκπαίδευσης περί ομαλοποίησης, ενσωμάτωσης, κοινωνικής ένταξης και αποκατάστασης των παιδιών με προβλήματα, έχουν στρέψει το ενδιαφέρον των ειδικών, μεταξύ αυτών και των εκπαιδευτικών, στη μελέτη της πρώιμης ανίχνευσης των αναπτυξιακών διαταραχών, της πρόληψης και της πρώιμης παρέμβασης. Η πρώιμη ανίχνευση είναι υψίστης σημασίας για το μέλλον των παιδιών, επειδή μας επιτρέπει να οργανώσουμε έγκαιρα παρεμβατικά προγράμματα, να στηρίξουμε ψυχολογικά τα παιδιά και τις οικογένειές τους και να προλάβουμε ίσως περισσότερο σοβαρές επιπλοκές.
Σε ορισμένες περιπτώσεις σοβαρές βλάβες στην υγεία ενός παιδιού, που μπορεί να οδηγήσουν σε κάποια μορφή αναπηρίας, γίνονται αμέσως αντιληπτές, σε άλλες όμως η εκδήλωσης της βλάβης μπορεί να καθυστερήσει αρκετά και η διάγνωση να γίνει και αυτή καθυστερημένα με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος για το παιδί. Έτσι καθίσταται σαφές ότι όσο νωρίτερα γίνει αντιληπτό το πρόβλημα τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η αντιμετώπισή του. Δυστυχώς κάποιες ασθένειες , όπως π.χ. η εγκεφαλική παράλυση ενώ δεν είναι θανατηφόρες δεν μπορούν και να θεραπευτούν. Όμως η κατάσταση του παιδιού είναι δυνατόν να βελτιωθεί με την εφαρμογή πρώιμων και κατάλληλων παρεμβατικών προγραμμάτων. Ως πρώιμη παρέμβαση ορίζονται όλες οι μορφές παιδοκεντρικών δραστηριοτήτων εξάσκησης και εκπαίδευσης καθώς και δραστηριοτήτων που αφορούν στην καθοδήγηση των γονέων αμέσως μετά τον προσδιορισμό της κατάστασης των παιδιών.
Η πρώιμη παρέμβαση απευθύνεται στο ίδιο το παιδί, στους γονείς, καθώς και σε ολόκληρη την οικογένεια και στο ευρύτερο περιβάλλον.
Υπάρχει αναγκαιότητα να εκπαιδευτούν οι εκπαιδευτικοί σε μεθόδους πρώιμης ανίχνευσης και πρώιμης παρέμβασης και να βοηθήσουν έτσι αποτελεσματικά τα παιδιά της τάξης τους. Στην εργασία αυτή θα αναφερθούμε στη διαδικασία που μπορεί να ακολουθεί ένας εκπαιδευτικός. Ιδιαίτερα θα αναφερθούμε στη μέθοδο και στα σημεία παρατήρησης παιδιών προσχολικής ηλικίας. Επίσης θα περιγράψουμε τις σύγχρονες τάσεις που υπάρχουν διεθνώς σχετικά με την πρώιμη παρέμβαση και την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας και θα προτείνουμε μεθόδους που εμείς θεωρούμε κατάλληλες με την ελπίδα να γίνουμε αποτελεσματικοί στο έργο μας.

---

Λειτουργίες και δεξιότητες απαραίτητες για την κατάκτηση της γραφής

---

Για να θεωρηθεί ένα παιδί έτοιμο να μάθει να γράφει, πρέπει να έχει αναπτύξει ορισμένες λειτουργίες και δεξιότητες όπως:
• Τη συμβολική λειτουργία. Επειδή η γραφή είναι ένας κώδικας και εκφράζεται με συγκεκριμένα σύμβολα, η ανάπτυξη της συμβολικής λειτουργίας είναι απαραίτητη. Το παιδί χρησιμοποιεί δικά του σύμβολα για να αποτυπώσει τις σκέψεις του. Το να ονομάζει αυτό που σχεδίασε ή το να προαναγγέλλει ότι θα σχεδιάσει κάτι συγκεκριμένο θεωρείται ως ένδειξη ανάπτυξης της συμβολικής λειτουργίας.
• Την οικοδόμηση και οργάνωση της εικόνας του σώματος.
• Την οπτική οξύτητα, την οπτική αντίληψη και την οπτική μνήμη. Η καλή λειτουργία της όρασης, η αντίληψη που έχει το παιδί γι’ αυτό που βλέπει καθώς και η διατήρηση στη μνήμη αυτού που βλέπει για να μπορεί να το αναπαραγάγει, θεωρούνται σημαντικές για την εκμάθηση της γραφής.
• Το συντονισμό ματιού – χεριού. Αν το παιδί δεν έχει αποκτήσει την εικόνα του σώματός του δεν μπορεί να προχωρήσει στη γραφή. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίζει καλά το σώμα του και τα μέλη του, να μπορεί να τα χρησιμοποιεί σωστά ελέγχοντας την κίνησή τους.
• Τη λεπτή κινητικότητα. Για να γράψει το παιδί πρέπει να κάνει λεπτές και συγκεκριμένες κινήσεις, να κρατάει το μολύβι με συγκεκριμένο τρόπο και απαλά.
• Την αντίληψη του χώρου και του χρόνου. Η γραφή είναι κίνηση και ρυθμός και συνδέεται αμεσότατα με τις έννοιες του χώρου και του χρόνου.
• Την παγίωση της πλευρίωσης. Είναι σημαντικό να έχει συνειδητοποιήσει το παιδί την επικρατέστερη πλευρά του και να έχει αποφασίσει με ποιο χέρι γράφει.
• Τον προφορικό λόγο. Αν ο προφορικός λόγος δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς δεν μπορεί να γίνει σύνδεσή του με το γραπτό.
• Σημαντικό ρόλο επίσης για την κατάκτηση της γραφής όπως και για τις περισσότερες δεξιότητες, παίζει και το οικογενειακό περιβάλλον το παιδιού, επειδή αποτελεί πρότυπο και επειδή ενθαρρύνει ή αποθαρρύνει τις προσπάθειές του. Αν κάποια από τις παραπάνω δεξιότητες δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά ή δυσλειτουργεί, πιθανότατα το παιδί θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στη γραφή πηγαίνοντας στο Δημοτικό σχολείο.

---

Προϋποθέσεις για την εκμάθηση της ανάγνωσης

---

Επειδή ο προφορικός λόγος προηγείται του γραπτού, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η ανάγνωση βασίζεται και εξαρτάται από την ομιλία. Προβλήματα στον προφορικό λόγο είναι πιθανό να επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και να αποτελούν προπομπό μελλοντικών δυσκολιών στην ανάγνωση.
Τέτοια προβλήματα μπορεί να είναι:
• Καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη
• Περιορισμένο λεξιλόγιο
• Έλλειψη κατανόησης της ομιλίας των άλλων
• Αδυναμία προφορικής έκφρασης.
Ακόμα η ανάγνωση προϋποθέτει:
• Καλό νοητικό επίπεδο
• Σταθερό προσανατολισμό
• Καλή οπτική αντίληψη, εντοπισμό μορφών
• Συγχρονισμό των κινήσεων χεριού – ματιού
• Εσωτερικό λόγο άρθρωσης σε συντονισμό με αναπνευστικές κινήσεις κατά την ανάγνωση με δυνατή φωνή.
• Συγκέντρωση προσοχής.
Τα παιδιά πριν αρχίσουν να διδάσκονται ανάγνωση θα πρέπει να είναι σε θέση:
• Να επαναλάβουν με δικά τους λόγια μια ιστορία που θα ακούσουν ή να απαντήσουν σε σχετικές ερωτήσεις.
• Να κατανοούν όρους της ανάγνωσης όπως π.χ. πρώτη σελίδα του βιβλίου, πάνω μέρος της σελίδας, εξώφυλλο κ.λπ..
• Να ζευγαρώνουν λέξεις που φαίνονται ίδιες.
• Να δείχνουν γράμμα ή λέξη που τους ζητάμε (τοποθετούμε μπροστά στο παιδί μια καρτέλα με λέξη και μια με γράμμα και λέμε: «δείξε μου μια λέξη» ή «δείξε μου ένα γράμμα»).
• Να βρίσκουν λέξεις που αρχίζουν από το γράμμα που τους δίνουμε (π.χ. «υπάρχει κάτι μέσα στην τάξη μας που αρχίζει από "μ"» ή «ποια φωνούλα ακούς πρώτη όταν λέω "μαμά"».
• Να βρίσκουν τα ομοιοκατάληκτα ζευγαράκια ανάμεσα από αντικείμενα ή εικόνες αντικειμένων που τοποθετούμε μπροστά τους (π.χ τυρί – κερί).
• Να συνθέτουν σε λέξεις, τις συλλαβές που τους λέμε (π.χ. ποια λέξη ακούς όταν λέω νε–ρο, δά-σος κ.λ.π.) Συμπληρωματικά θα αναφέρουμε ορισμένα συμπτώματα, που θεωρούνται ως ενδείξεις μελλοντικών προβλημάτων δυσλεξίας , αν παρατηρηθούν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Το παιδί που είναι ύποπτο για δυσλεξία:
• Δεν έχει σωστό ρυθμό
• Ζωγραφίζει αντικατοπτρικά (ανάποδα ανθρωπάκια ή σπιτάκια).
• Έχει κακή αντίληψη του χώρου και του χρόνου
• Μπορεί να είναι αριστερόχειρας
• Μπορεί να ταλαντεύεται ανάμεσα στο δεξί ή το αριστερό χέρι
• Μπορεί να είναι υπερκινητικό.
• Έχει φτωχό προσληπτικό λόγο.

---

Μαθησιακές δυσκολίες στις πρωτομαθηματικές έννοιες

---

Οι δυσκολίες σ’ αυτό που ονομάζουμε σχολικά Μαθηματικά εμφανίζονται κατά τη φοίτηση του παιδιού στο Δημοτικό σχολείο. Το υπόστρωμά τους όμως μάλλον βρίσκεται στα χρόνια που το παιδί φοιτά στο νηπιαγωγείο και σ’ αυτό μπορούμε να παρέμβουμε.
Για τα μαθηματικά απαιτούνται:
• Η αντίληψη του χώρου
• Η αντίληψη του χρόνου
• Η έννοια της αλληλουχίας
• Η σύγκριση
• Η ταξινόμηση
• Οι συνδυασμοί με άλλες πληροφορίες
• Η αντίληψη "αφηρημένων εννοιών"
• Η μνήμη
• Ο λόγος
• Η ικανότητα των οπτικών παραστάσεων.
Έτσι μερικά από τα προβλήματα παιδιών με μαθηματικές δυσκολίες είναι:
• Δυσκολίες των σχέσεων στο χώρο (π.χ. συγχέουν έννοιες όπως πάνω – κάτω , αρχή – τέλος, δεν τα καταφέρνουν στα puzzles)
• Διαταραχές στην κινητική και οπτική αντίληψη (δεν μπορούν να κατατάξουν τα αντικείμενα και να κατανοήσουν ομάδες αντικειμένων).
• Προβλήματα που συνδέονται με το λόγο (δεν μπορούν να καταλάβουν έννοιες "συν", "πλην", "ίσον", κ.λπ.)
• Φτωχικές έννοιες κατεύθυνσης και χρόνου (χάνονται εύκολα, δεν μπορούν να υπολογίσουν τη διάρκεια μιας δραστηριότητας).
• Προβλήματα μνήμης (δεν μπορούν να ανακαλέσουν τις αριθμητικές πράξεις γρήγορα και αυτόματα.)
• Δυσκολίες συμβολισμού (συγχέουν το "συν" (+) , με το "επι" (Χ) ή τις δύο τελείες της διαίρεσης με τη μια τελεία του πολλαπλασιασμού).
• Ανεπάρκειες στην επίλυση προβλημάτων (κυρίως σε μεγαλύτερες ηλικίες)

Εισηγήτρια - Συγγραφέας:
Καραμπατζάκη Ζωή
Καθηγήτρια

Πώς να αναγνωρίσετε τα πρόωρα σημάδια του αυτισμού

Διαφορές μεταξύ νέου Ενιαίου Κανονισμού Παροχών Υγείας και του ισχύοντος καθεστώτος

ΠΡΟΫΠΑΡΧOΝ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ

Οι φυσιοθεραπείες παρέχονται και αποζημιώνονται κατά πράξη. Πολλές πράξεις μπορούν να αποτελέσουν μία συνεδρία. Οι ασφαλιστικοί οργανισμοί αποζημιώνουν με διαφορετικό τρόπο τις φυσιοθεραπείες. Μέσο ετήσιο κόστος ανά ασθενή 1.000€.

Οι λογοθεραπείες, σήμερα, αποζημιώνονται 30€ η πρώτη επίσκεψη, και 15€ η κάθε επόμενη χωρίς περιορισμό.

Παρέχεται ειδική αγωγή για παιδιά, ανάλογα με τις ανάγκες τους και με τα προβλεπόμενα στον κανονισμό παροχών.

ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΙΑΙΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΠΑΡΟΧΩΝ

Καθιέρωση αποζημίωσης φυσικοθεραπειών ανά συνεδρία (επίσκεψη) μέχρι 12 συνεδρίες το 6μηνο και απόδοση 20€/ συνεδρία, με εξαίρεση τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια (10 συνεδρίες/μήνα και για 6 μήνες), σε σοβαρά κινητικά προβλήματα (10 συνεδρίες/μήνα και για 6 μήνες με δυνατότητα παράτασης) και σε σοβαρά ορθοπεδικά προβλήματα (12 συνεδρίες/μήνα και μέχρι 6 μήνες).

Για τις λογοθεραπείες καθορίζονται 8 συνεδρίες το μήνα με αποζημίωση 10€/συνεδρία.


Ειδική αγωγή για παιδιά (λογοθεραπέια, εργοθεραπεία, ειδική διαπαιδαγώγηση, ομαδική και ατομική ψυχοθεραπεία, θεραπεία συμπεριφοράς, εκμάθηση δυσκολιών, λογοπαιδικές ασκήσεις, συμβουλευτική γονέων, ψυχολογική υποστήριξη) σε συγκεκριμένο αριθμό συνεδριών και
μέχρι συγκεκριμένου συνολικού ποσού με κάλυψη του 100% του ημερήσιου τροφείου σε ειδικά εκπαιδευτήρια, οικοτροφεία και άσυλα π.χ. α) σε περιστατικά κινητικών προβλημάτων, φυσικοθεραπείες 10 συνεδρίες/μήνα, με 20€ ανά συνεδρία, β) σε σοβαρά νοητικά ή ψυχιατρικά
προβλήματα, 20συνεδρίες /μήνα, ανά είδος θεραπείας με απόδοση μέχρι 900€ το μήνα και γ) επί διαταραχής ελλειμματικής προσοχής ανώτατο ποσό 300€/μήνα.

Πίνακες τυπικών σταδίων ανάπτυξης από 0 έως 5 ετών

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 0 έως 3 μηνών
Γυρίζει προς τα εμάς όταν μιλάμε.	Επαναλαμβάνει την ίδια συλλαβή πολύ συχνά («γκου», «κου»).
Χαμογελάει όταν του μιλάμε.	Χαμογελάει όταν μας βλέπει.
Φαίνεται πως αναγνωρίζει τη φωνή μας και ησυχάζει αν κλαίει.	Κλαίει διαφορετικά για διαφορετικές του ανάγκες.
Σταματά μια δραστηριότητα για να προσέξει μια άγνωστη φωνή.

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 4 έως 6 μηνών
Ανταποκρίνεται στο «όχι» και σε διαφορετικούς τόνους φωνής.	Μας λέει (με ήχους ή κινήσεις) αν θέλει να κάνουμε κάτι.
Κοιτά τριγύρω για να εντοπίσει την πηγή νέων ήχων, π.χ. κουδούνι πόρτας, ηλεκτρική σκούπα, σκύλος.	Παράγει «γουργουριστούς» ήχους όταν μένει μόνο του ή όταν παίζει μαζί μας.
Παρατηρεί παιχνίδια που κάνουν ήχους.	Το βάβισμα του μοιάζει πιο πολύ με πραγματική ομιλία κι έχει πολλούς διαφορετικούς ήχους όπως «π», «μπ» και «μ».
Δίνει προσοχή στην μουσική.

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 7 μηνών έως 1 έτους
Του αρέσουν παιχνίδια όπως το «κούκου – τζα» και το «πάει ο λαγός».	Το βάβισμά του έχει σύντομες αλλά και μακρές ομάδες ήχων όπως «τατα, απαπ, μπιμπιμπιμπι»
Αρχίζει να ανταποκρίνεται σε ενήλικες («Έλα εδώ», «Θέλεις άλλο;»).	Χρησιμοποιεί ήχους που μοιάζουν με ομιλία και όχι σε κλάμα για να κερδίσει και να κρατήσει την προσοχή μας.
Ακούει με προσοχή όταν του μιλάνε.	Μιμείται διάφορους ήχους ομιλίας.
Αναγνωρίζει λέξεις/ονόματα κοινών αντικειμένων, όπως «ποτήρι», «παπούτσι», «γάλα».	Έχει 1 ή 2 λέξεις («γειά», «μπαμπά», «μαμά», «ναι») αν και μπορεί να μην είναι καθαρές.
Γυρίζει και κοιτά όταν φωνάζουν το όνομά του.

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 1 έως 2 ετών
Δείχνει εικόνες σε βιβλίο όταν τις ονομάζουμε.	Παράγει όλο και περισσότερες λέξεις κάθε μήνα
Δείχνει μερικά μέρη του σώματος όταν του ζητηθεί.	Βάζει 2 λέξεις μαζί («κι άλλο γάλα», «όχι μπάλα», «μαμά τσάντα»).
Ακολουθεί απλές εντολές και κατανοεί απλές ερωτήσεις «Κύλα τη μπάλα», «Φίλα το μωρό», «Που είναι τα παπούτσια σου;»	Χρησιμοποιεί κάποιες ερωτήσεις 1–2 λέξεων («Γάλα που;», «Κάνε γεια», «Τι αυτό;»).
Παρακολουθεί απλές ιστορίες, τραγουδάκια και δίστιχα.	Χρησιμοποιεί πολλούς διαφορετικούς ήχους συμφώνων στην αρχή λέξεων.

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 2 έως 3 ετών
Κατανοεί διαφορές στη σημασία «πάνω – κάτω», «μέσα – πάνω», «μεγάλο – μικρό», «ξεκινάω σταματάω».	Χρησιμοποιεί «προτάσεις» 2–3 λέξεων για να μιλήσει σχετικά και να ρωτήσει για πράγματα και χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό.
Ξεχωρίζει τον ενικό από τον πληθυντικό	Η ομιλία του γίνεται κατανοητή από γνωστούς ακροατές τις περισσότερες φορές(περίπου το 50%-70%).
Ακολουθεί δύο εντολές («Πάρε το βιβλίο και βάλτο πάνω στο τραπέζι» ).	Έχει μια λέξη σχεδόν για το καθετί.
Απαντά σε ερωτήσεις «τι» και «ποιος» και παρακολουθεί εύκολα απλές συνομιλίες.	Ζητά ή κατευθύνει την προσοχή του συχνά σε αντικείμενα μα το να τα ονομάζει.

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 3 έως 4 ετών
Αναγνωρίζει 3-4 χρώματα	Μιλάει για δραστηριότητες που έκανε στο σχολείο ή στα σπίτια φίλων.
Αναγνωρίζει μερικά σχήματα(κύκλος, τετράγωνο)	Χρησιμοποιεί το «θα» για το μέλλον και λέξεις όπως «εγώ, εμείς, αυτός, εκείνος»
Κατανοεί απλές ερωτήσεις με το «ποιος», «τι», «που» και μπορεί να απαντήσει.	Άνθρωποι εκτός της οικογένειας συνήθως καταλαβαίνουν στην ομιλία του παιδιού.
Αναγνωρίζει τη χρήση 3 τουλάχιστον αντικειμένων(κλειδί, ομπρέλα)	Χρησιμοποιεί πολλές προτάσεις με τέσσερις ή περισσότερες λέξεις και επιρρήματα όπως «αργότερα, σύντομα, γρήγορα»

Κατανόηση λόγου	Ομιλία
Από 4 έως 5 ετών
Παρακολουθεί μεγάλες ιστορίες και απαντά σε απλές ερωτήσεις.	Η φωνή του ακούγεται καθαρά όπως των άλλων παιδιών.
Μπορεί να συγκρίνει 3 εικόνες(ποια είναι η πιο ωραία κ.α.)	Χρησιμοποιεί προτάσεις που δίνουν πολλές πληροφορίες (π.χ. Μου αρέσει να διαβάζω τα βιβλία μου).
Ακούει και καταλαβαίνει τα περισσότερα από αυτά που λέγονται στο σπίτι και στο σχολείο.	Λέει ιστορίες που μένουν πιστές στο θέμα.
Κατανοεί σύνθετες προτάσεις.	Επικοινωνεί εύκολα με άλλα παιδιά και ενήλικες.
	Παράγει όλους τους ήχους σωστά.